Publicatie in het european journal of homelessness: profielen van daklozen zonder verblijfsvergunning.
Sarah Van Gaens, onderzoeker bij ons Observatorium, publiceerde onlangs een onderzoeksnota in The European Journal of Homelessness (Volume 19, nr. 2, 2025), een toonaangevend academisch tijdschrift op Europees niveau. De nota, getiteld Profiles of Homeless People without Legal Residence in the Brussels-Capital Region, biedt nieuw inzicht in een bijzonder kwetsbare en vaak onzichtbare doelgroep in de officiële statistieken.
Deze publicatie maakt deel uit van de observatie- en analysetaken die Bruss’help van de Brusselse autoriteiten heeft gekregen, met als doel betrouwbare informatie te produceren en beschikbaar te stellen. Ze beantwoordt tevens aan een herhaald Europees verzoek sinds 2010, toen de Europese Consensusconferentie over dakloosheid de lidstaten opriep om de verbanden tussen migratie en dakloosheid te onderzoeken. De Lisbonne-verklaring van 2021, ondertekend door de EU-lidstaten en de belangrijkste Europese organisaties in de sector, bevestigde deze noodzaak in het kader van het doel om dakloosheid tegen 2030 uit te roeien.
De studie is gebaseerd op de gegevens verzameld tijdens de telling van personen zonder verblijfplaats in november 2022 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Deze zevende editie integreerde een landelijk geharmoniseerde vragenlijst, waardoor voor het eerst gedetailleerde gegevens over de profielen van de getelde personen beschikbaar zijn. De analyse betreft 599 personen zonder verblijfsrecht (onbegeleide minderjarigen en volwassenen), wat 28,5% van de totale steekproef van de telling vertegenwoordigt.
Het onderzoek benadrukt een veel complexere en diversere realiteit dan de gebruikelijke representaties. Zo blijkt dat 33% van de betrokken personen vrouwen zijn, 15,69% 60 jaar of ouder is, en de mediane leeftijd tussen 40 en 49 jaar ligt. Wat betreft de duur van dakloosheid, leeft 56% van de personen al meer dan twee jaar in deze situatie. Gezondheidsproblemen zijn bijzonder aanwezig: 33,58% heeft chronische lichamelijke aandoeningen en 16,22% lijdt aan psychische stoornissen, vaak in combinatie met andere chronische gezondheidsproblemen. Ook de gezinssamenstelling vertoont belangrijke kenmerken: 87% van de personen zijn alleenstaande volwassenen zonder kinderen, terwijl 29% van de betrokken vrouwen alleen zijn met één of meerdere kinderen.
Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest onderscheidt zich door een inclusieve aanpak van dataverzameling. In tegenstelling tot veel andere Europese steden, die personen zonder verblijfsrecht uitsluiten van hun tellingen, heeft Brussel ervoor gekozen deze doelgroep volledig op te nemen in zijn observatiesysteem. Deze beslissing stelt het Gewest in staat betrouwbare gegevens te beschikken en zijn beleid dienovereenkomstig aan te passen.
De expertise die Bruss’help sinds 2008 heeft opgebouwd op het gebied van dataverzameling en -analyse, in combinatie met de hoge participatie van veldwerkers bij de Brusselse tellingen en het gebruik van landelijke vragenlijsten (ontwikkeld door Koen Hermans en zijn team aan de KU Leuven), vormt een waardevol voorbeeld voor steden die hun eigen observatiesystemen willen ontwikkelen of verbeteren. De cijfermatige bevindingen kunnen ook de Europese discussies over dit onderwerp voeden.
Deze publicatie getuigt van de inzet van Bruss’help in zijn missie om objectieve kennis te produceren ten dienste van het beleid en de sector ter bestrijding van dakloosheid, zowel op regionaal als op Europees niveau.
De volledige onderzoeksnota is online beschikbaar: Van Gaens, S. (2025). Profiles of Homeless People without Legal Residence in the Brussels-Capital Region. The European Journal of Homelessness, 19(2), p. 169-192.