Ontmoet ons team - Jubileumeditie: Het kruisgesprek tussen François Bertrand en Pierre Verbeeren.
Bij het vertrek van François Bertrand als directeur van Bruss'help na een ambtstermijn van vijf jaar, geven we u de kans om meer te weten te komen in een interview met hem en Pierre Verbeeren, de voorzitter van de organisatie. Samen kijken ze terug op de vijf jaar werk binnen Bruss'help, vanaf de oprichting tot de evolutie naar een structuur op het snijvlak tussen rechthebbenden, overheidsinstanties en professionals. Naast de balans bespreken ze ook de toekomstige uitdagingen voor de organisatie en het belang van haar missie in het sociaal, gezondheids- en huisvestingslandschap in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
François Bertrand, na vijf jaar als directeur van Bruss'help, kunt u terugblikken op uw professionele loopbaan en hoe u deze directiefunctie binnen deze nieuwe organisatie in de sociale gezondheidssector hebt verkregen?
François Bertrand: Een renegatenparcours... (lacht). Ik heb er nooit over gesproken, maar oorspronkelijk was ik een jongere in een instelling zoals vele anderen aan wie werd verteld: "Je bent niet in staat om met je hoofd te werken, je zult met je handen werken". Dit bracht me al heel vroeg ertoe om de logica van toewijzingen aan "vakjes" of "beroepen" omver te werpen. Voordat ik directeur werd van Bruss'help, was ik maatschappelijk werker, taxichauffeur, beleidsadviseur, onderzoeker. Wat ik hiermee wil zeggen, is dat wat altijd het belangrijkst is geweest, niet het beroep of de positie is, maar het project en de manier om de bijbehorende verantwoordelijkheden op zich te nemen. Dus er was altijd een drijfveer: de publieke dienst en sociale inclusie. Daarover heb ik niet te klagen gehad... er was een enorm project te leiden na de ordonnantie over nood- en inschakelingshulp. En grote verantwoordelijkheden die alleen konden worden vervuld door een collectief dat de handen uit de mouwen stak in een extreem complex en donker smerigheid. Het ging erom een coördinatie-architectuur voor hulp en zorg op te zetten in een versnipperde, wantrouwende en uitgeputte sector. Een paar maanden later was er de lockdown die een uitsluiting betekende voor de mensen zonder huis. Daar ben ik erg dankbaar voor aan de Raad van Bestuur voor het vertrouwen dat ze me hebben gegeven om deze functie te vervullen... en voor de inzet van haar leden (vrijwilligers: red.) gedurende 5 jaar, wat van buitenaf weinig bekend is, dus ik zeg het hier.
Pierre Verbeeren: François was onderzoeker in het team. De vorige directie was vertrokken op het moment dat de nieuwe ordonnantie werd aangenomen. De overgang was niet voorbereid en iedereen deed wat hij kon. Het kleine team van het voormalige Strada dat Bruss'help werd, was verdeeld. François Bertrand heeft de overgang aangedurfd; hij heeft de installatie van de nieuwe Raad van Bestuur begeleid. Het is vrij natuurlijk dat de Raad van Bestuur hem als directeur heeft gekozen. We hadden slechts enkele maanden om onze weg te vinden. We waren helemaal niet voorbereid toen Bruss'help, net als de hele samenleving, in een opeenvolging van crises terechtkwam. Iedereen moest ongebruikelijke verantwoordelijkheden op zich nemen. Te beginnen met François Bertrand.
Kunt u ons meer vertellen over de visie en doelstellingen die u de afgelopen vijf jaar binnen de organisatie wilde ontwikkelen?
François Bertrand: Er was een belangrijk momentum met de vaststelling van het actieplan 20-23 (tijdens de lockdown, red.). De Algemene Vergadering heeft een visie ontwikkeld met preventie als leidend principe. Als Directeur moest ik dit plan vertalen naar organisatietaken in een context waarin crises elkaar overlappen (Covid, vaccins, kraakpanden), personeelsgroei en verloop. Met terugwerkende kracht besef ik dat het waanzin was, maar we hebben het gedaan. Dus qua energieallocatie zou ik zeggen dat er twee dingen kunnen worden genoemd. Zichtbaar aan de voorkant: het feit dat we in de actieconceptie de "sectorgrenzen" hebben afgeschaft. Dit resulteerde in sociale projecten in hotels, preventie- en gezondheidswachtploegen (CoVer), metro-mobiele teams (SubLINK), het herhuisvestingsplan, enz. Concrete projecten gerelateerd aan (nieuwe) monitoringpraktijken (tegenwoordig is dit monitoringaspect aanzienlijk versterkt). Minder zichtbaar aan de voorkant: het begeleiden van de groei van het personeel (van 6 FTE's naar 24 FTE's in 5 jaar tijd) door professionalisering van het kader, zowel voor maatschappelijk werkers als projectdragers of analyses. Voor iedereen was de verwachting altijd om met beide voeten op de grond te blijven staan en tegelijkertijd te groeien in expertise en ondersteuning van het publieke besluitvormingsproces.
Pierre Verbeeren: Het is niet gemakkelijk om Bruss’help op te bouwen omdat niemand gecoördineerd wil worden terwijl dat de missie is die aan Bruss’help is toegewezen door de Ordonnantie. Soms dachten we dat Bruss’help moest worden ingezet waar de sector niet actief was. Bruss’help moest complementair zijn en niet op de stoel van de sector gaan zitten. Maar dat was geen coördinatie. Soms namen we zeer operationele verantwoordelijkheden op ons, maar ook hier ging het niet om coördinatie. Soms plaatsten we de coördinatie boven de actoren en daar werden we op afgerekend. Soms werd van ons verwacht dat we autoriteit uitoefenden waar we die niet hadden. Bruss’help was ook de perfecte bliksemafleider tussen een realiteit onder hoge druk (de opeenvolging van crises en microcrises binnen de crises) en verdeelde regeringen. De crises waren erg moeilijk, zeer gewelddadig, zelfs zeer pijnlijk. Voor de burgers (met name de daklozen), maar ook voor de organisaties (waarbij Bruss’help in de voorhoede stond). Het was pas in de frequente dialoog binnen de Raad van Bestuur en bij de voorbereiding van het Masterplan dat we een ruimte konden vinden om de krachten te bundelen rond een gemeenschappelijk project. Bruss’help is nog niet de adviseur van de administratieve en politieke verantwoordelijken. Maar telkens wanneer er werk moet worden verzet, kloppen de verantwoordelijken aan bij Bruss’help. Deze positie is moeilijk maar uiteindelijk vrij gezond.
Hoe heeft uw leiderschap bij Bruss'help de opkomst van nieuwe benaderingen en de oplossing van de ontmoete uitdagingen bevorderd?
François Bertrand: Het is een ingewikkelde vraag omdat er gedurende de 5 jaar marathon momenten van vreugde, verdriet en twijfel waren, en ik heb nog steeds geen gelegenheid gehad om voldoende afstand te nemen voor reflectie. Maar laten we zeggen dat ik hoop dat ik bij het oplossen van de uitdagingen een aanpak van proberen en testen heb kunnen bieden: dakloosheid is een plaag, het is de grootste vorm van uitsluiting, en daarom heb ik altijd gewild dat er in het team nooit sprake zou zijn van zelfcensuur bij het bedenken van oplossingen of bij onderzoek. Ik heb ook de voorkeur gegeven aan een praktische benadering boven een verbale benadering. Overleg en reflectie zijn middelen, geen doelen op zich. Dit lijkt misschien vanzelfsprekend, maar ten opzichte van de periode vóór 2020 was dit een keerpunt.
Zijn er ook spijtgevoelens geweest?
Een overvloed. Om er een te noemen die een aandachtspunt blijft voor de toekomst: bij het articuleren van belanghebbenden is er een echte collectieve trots om de belanghebbenden en de overheidsdiensten te hebben opgenomen in de sociale-zorgsectoren. Dit moet worden versterkt... maar hier denk ik dat een vierde partnerschapsas niet kon worden benut: die van de burgers. Tijdens verschillende crises hebben gemeenschappen, burgers, parochies, enz. zich sterk gemobiliseerd. Ik geloof dat dit een signaal is dat op collectief niveau moet worden opgevangen. In een tijd waarin er strijdlustige discussies zijn over de herorganisatie van de militaire dienst in het licht van externe bedreigingen, zou het opzetten van een "strategische burgerreserve" voor hulp aan mensen meer zinvol zijn en verdere ontwikkeling verdienen.
Pierre Verbeeren, als voorzitter, wat waren de belangrijkste initiatieven die u heeft genomen om de positie van Bruss'help binnen de gemeenschap en externe partners te versterken??
Pierre Verbeeren: Ten eerste het versterken van de Raad van Bestuur. Bruss'help heeft een Raad van Bestuur bestaande uit 6 vertegenwoordigers van de overheid en 5 leden uit het maatschappelijk middenveld. We hebben elkaar elke maand gezien om iets stabiel te hebben in de structuur. Ik heb enorm veel respect voor deze Raad van Bestuur, waar bijna elk lid naast zijn functie als bestuurder een specifieke additionele taak heeft, formeel of informeel: penningmeester, HR-referent, vertegenwoordiger in het Comité voor Noodhulp en Inzet, statutenreferent, wetenschappelijk onderzoekers...
Vervolgens steunen op het principe dat Bruss'help er is, op de bres staat, in alle moeilijke momenten. Hierdoor realiseerden besluitvormers zich dat er meer Bruss'help nodig was.
Tot slot volledig inzetten op het Masterplan, met dubbel luisterwerk: enerzijds vanuit de sector en anderzijds vanuit verwante sectoren.
Hoe zal Bruss'help zijn 5-jarig bestaan vieren in het Brusselse landschap?
François Bertrand: De afgelopen 5 jaar lieten weinig tijd over om te vieren, elkaar te ontmoeten, blij te zijn om samen te zijn. Dit is het effect van een strak schema. Bij elke schok die de regio doormaakte, was het team in actie. Een voorbeeld: de ontruiming van de kraakpanden in de Paleizenstraat vond bijna gelijktijdig plaats met de organisatie van de eerste denkdag over het Masterplan. Sommige medewerkers stonden op beide fronten, met angstaanjagende wallen onder de ogen maar met een buitengewone toewijding. De viering zal plaatsvinden op de dag van de lancering van het Masterplan, op 15 april... dit is symbolisch op menselijk niveau omdat op die dag de partners aanwezig zullen zijn bij wie we de actie coördineren en het overheidsbeleid vormgeven: belanghebbenden, professionals op het gebied, overheden, administraties.
Pierre Verbeeren: We zullen vieren met degenen die dat willen. Bruss'help is nog niet een verplichte tussenstop, een "place-to-be". Het is in de eerste plaats - en daar verheug ik me over - een werkruimte waar steeds meer mensen die op de eerste lijn staan, met plezier samenkomen. Sommige ambtenaren hebben dat begrepen en steunen ons. We zullen vieren en doorgaan zoals we zijn: vastberaden, luisterend en met opgestroopte mouwen.
Welke wensen en vooruitzichten zijn er voor de toekomstige actie van Bruss'help?
Pierre Verbeeren: Allereerst wil ik François Bertrand bedanken voor deze zeer rijke en zeer moeilijke 5 jaar. Vervolgens wil ik hem een goede rust, een goede hernieuwde energie en een goede landing in een meer menselijk ritme wensen. Ten slotte wil ik dat de coördinatiemissie van Bruss'help wordt vergemakkelijkt, omdat mensen in de sector elkaar hebben leren kennen, waarderen en een ambitieus project hebben ontwikkeld: het Masterplan. Met het beheerscontract en de regionale overeenkomst, met het budget dat we hebben en met de leden van de sectoren, kunnen we op weg naar de uitgang van de dakloosheid. Dit is een kwestie van rechten, waardigheid en sociale cohesie.
En wat kunnen we François Bertrand toewensen?
François Bertrand: Ik deel dezelfde toekomstwensen als de Voorzitter, maar op dit moment wil ik vooral rust nemen, genieten van mijn familie en mijn dierbaren. Om voor anderen te kunnen zorgen, moet je ook voor jezelf zorgen. Hoe dan ook, Bruss'help moet een nieuw traject ingaan dat ik vruchtbaar wens te zien, en dit past volledig in mijn concept van een "directie-mandaat": een mandaat is tijdelijk, gericht op doelen en staat vernieuwing toe. Dit is een trend in de vormgeving van leidinggevende functies in de publieke sector van de afgelopen jaren, en dat is positief. Dit zal me er niet van weerhouden om op andere manieren, onder andere vormen, betrokken te blijven bij de strijd tegen dakloosheid.
Onder leiding van François Bertrand heeft Bruss'help zijn missies in beweging gebracht en is het uitgegroeid tot een toonaangevende publieke speler in de sociale en gezondheidssector in Brussel.
In cijfers weerspiegelt deze groei van 5 jaar zich in een budget van 750.000 euro in 2019 tot een huidig budget van bijna 6 miljoen euro; van een enkele subsidie tot een Vivalis-toelage en 3 financiers (Gemeenschap, Regio en Europa), van een team van 6 medewerkers in 2019 tot 24 medewerkers in 2024. Dit alles ten dienste van de preventie en bestrijding van dakloosheid.
Voor Bruss'help zal 2024 een overgangsjaar zijn. Tussen de ene wetgevingsperiode en de andere. Tussen een bouwcyclus en een implementatiecyclus van het Masterplan, tussen een Algemeen Directeur en een andere. Een noodzakelijke overgang om de ontwikkeling van onze missies voort te zetten: blijven reageren op ernstige kwetsbaarheid.
