Bruss’help 2022: Prometheus

Geschreven door Steven D'Heygere. 23 mei 2023

Ons hoofddoel was om de overlegstructuur die in het laatste kwartaal van 2021 werd opgezet, te versterken en breder toe te passen. Na twee drukke jaren waarin ons gewest te maken kreeg met verschillende crises, moesten de comités van Bruss'help in gang schieten om aanbevelingen te doen, structurele maatregelen op te stellen, beslissingen te helpen nemen en met het oog op de toekomst en met behulp van onze partners een intersectoraal masterplan op te stellen om thuislozen aan een thuis te helpen.

Groeien in tijden van crisis

2022 was een kanteljaar voor de bestuursorganen van onze organisatie. Wat betreft de organieke instrumenten waarin door de ordonnantie werd voorzien, was 2022 het eerste werkingsjaar van de comités van Bruss’help. Wat de interne organen betreft, was 2022 een nieuwe start voor de implementatie van het interne beheerplan. Er werden controle- en steunorganen opgericht met behulp van de aanspreekpunten en tot slot werd er een beheersovereenkomst opgesteld.

De beheersinstrumenten van de organisatie

Het hele jaar door werkten voorzitter Pierre Verbeeren en vicevoorzitter Bram Fret mee aan de hervorming en herstructurering van de beheersinstrumenten. In januari 2022 stelde de Directie een intern beheerplan voor in verband met de administratieve, financiële en HR-opvolging binnen de organisatie. Dit plan werd in februari goedgekeurd door de raad van bestuur. Aan de ene kant vroeg dit plan om de organisatie te versterken door een financieel verantwoordelijke aan te nemen (die de transversale cel algemene diensten zal coördineren): eerst Tony Layoun (tweede kwartaal van 2022) en daarna Lucien Mukenge. Aan de andere kant moest er een steunorgaan worden opgericht dat zou worden beheerd door de aanspreekpunten. Cédric Verschooten werd verkozen tot penningmeester en deze maatregelen werden ingevoerd in de vorm van voorbereidende kwartaalvergaderingen op de monitoringcomités van de GGC. Pierre Verbeeren en Cédric Verschooten namen deel aan 2 comités en 5 voorbereidende vergaderingen in 2022. Bram Fret en Luc Detavernier werden dan weer betrokken bij de interne HR in het kader van de personeelsuitbreiding, aangezien de personeelstekorten dat jaar een invloed hadden op de aanwervingsstrategieën. In 2022 werden veel werkkrachten ingezet op de hervorming van de transversale cel, de verbetering van het interne bestuur en de aanpassing van het organigram (Voir page [#infographie6]), wat samenhing met het toegenomen belang van de nieuwe gewestelijke en Europese missies en het groeiende personeelsbestand. Eind 2022 werd een sterk kader uitgetekend voor het beheer en de voorbereiding van de budgetten.

Een eerste beheersovereenkomst tegen 2023:

Momenteel is Bruss'help een publiekrechtelijke vzw die werd opgericht bij gewestelijke ordonnantie en is onderworpen aan de regels rond bestuur en transparantie die gelden voor de publieke sector. De raad van bestuur bestaat uit vertegenwoordigers van de vereniging, onder wie de voorzitter, maar ook voor het grootste deel uit afgevaardigden en waarnemers van de regering (bevoegde minister, minister-president...) om het publieke karakter van de vereniging te respecteren. De algemene vergadering bestaat uit vertegenwoordigers van de vereniging en van de daklozenhulpsector.

In de beheersovereenkomst zou officieel worden vastgelegd wat wiens verantwoordelijkheden zijn en wat de bevoegde minister en onze organisatie van elkaar verwachten. Dit zou worden overeengekomen met de minister en moet in lijn liggen met de doelstellingen die vooraf werden bepaald voor de uitvoering van onze opdrachten van openbare dienstverlening.

Hierdoor zullen we zeker kunnen rekenen op een subsidie voor onze activiteiten, en zullen we ook een kader hebben voor goed bestuur, regels voor onze eigen acties, en er zullen synergieën ontstaan binnen de gezondheids- en maatschappelijke interventies (doorverwijzing, dispatching...), acties (housing, opzetten van innovatieve maatregelen en voorzieningen...) en research (documentatie over dakloosheid en slechte behuizing) van Bruss’help.

In augustus-september 2022 waren er vier werkzittingen tussen de Directie, Pauline Tombus (juridisch adviseur) en Lucien Mukenge (financieel verantwoordelijke) om een ontwerp voor de beheersovereenkomst op te stellen. Cédric Verschooten en Pierre Verbeeren waren de aanspreekpunten voor kwesties in verband met deze toekomstige overeenkomst.

Instrumenten voor organieke coördinatie

De eerste jaren hanteerde Bruss’help een intersectorale aanpak in nauwe samenwerking met de bevoegde overheidsinstanties. Ons concept? Concrete oplossingen voor gezondheids- en maatschappelijke problemen overleggen, verwoorden en uitwerken. Maar hoewel de comités die in de ordonnantie werden voorzien, eind 2021 correct werkten, was er nog veel werk aan de winkel om de instrumenten van dit organieke coördinatiecomité in beweging te zetten. Daarnaast werd er veel aandacht besteed aan de interconnectie tussen het werk van deze comités en de RvB. Waarom? Om te garanderen dat ze betrouwbare beslissingen namen. Tot slot werd er sterk ingezet op valorisatie en netwerken, zodat alle medewerkers en acties van de organisatie zouden worden gerespecteerd binnen het gewest: in 2022 was onze prioriteit om van Bruss’help een referentiepunt en politieke motor achter de hulpverlening aan thuislozen te maken.

Daartoe hebben alle consulenten van Bruss’help samengewerkt, versterkt door de communicatieverantwoordelijke die we sinds eind 2021 nodig hadden: Eva Salman. Tijdens twee werkzittingen werden de meningen en aanbevelingen van de comités van Bruss’help op tafel gelegd. Pierre Verbeeren en Bram Fret traden respectievelijk op als stakeholders van de RvB binnen het Beperkte Comité (BC) en het Comité voor Noodhulp en Inschakeling (CNI).

*******

In 2022 hebben de leden van onze RvB het hele jaar door hun betrokkenheid getoond en zich actief ingezet. Onze Raad van Bestuur is het afgelopen jaar 8 keer samengekomen, met name om het beheerplan van Bruss’help af te werken, de toekomstige beheersovereenkomst op te stellen en om de vooruitgang van de werken en nieuwe opdrachten van de organisatie te bespreken. In juni 2022 zijn Muriel Allart (SMES), Sophie Berlaimont (ministerieel vertegenwoordiger voorzitter) en Pierre Muylle toegetreden tot onze Raad van Bestuur. Ook Eric Husson (Project LAMA) werd verkozen en voegde zich bij onze algemene vergadering.

Onze instanties: juni 2022 tot juni 2023

Voorzitterschap & vicevoorzitterschap

Pierre VERBEEREN (Voorzitter)

Bram FRET (Vicevoorzitter)

Cédric Verschooten (Penningmeester)

Onze Raad van Bestuur

Verbod voor verenigingen

Angela Van De Wiel, Birger Blancke, Christine Vanhessen, Pierre Verbeeren, Muriel Allart

Openbaar verbod

Luc Detavernier, Catherine Morenville, Pierre Muylle, Cédric Verschooten, Bram Fret, Sophie Berlaimont.

Regeringscommissarissen en permanente gasten

Bénédicte Hendrick en Gudrun Willems (regeringscommissarissen), Tina Martens en Julian Poelman (permanente gasten), Laurent Frippiat (regeringscommissarissen).

Onze Algemene Vergadering

Leden van de Raad van Bestuur, Patrick Lieberman (OCMW brussel), José Fernandez (OCMW Anderlecht), Gregory JACQUES (OCMW Sint-Lambrechts-Woluwe), Sébastien Lepoivre (OCMW Evere), Nicolas Lonfils (OCMW Vorst), Sébastien Lefosse (OCMW Oudergem), Sophie Querton (OCMW van Schaarbeek), Laurence Noël (Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van Brussel-Hoofdstad), Nele Verbiest (BPA/NTA), Marie Dimostheniadis (Rode Kruis), Nicolas Dekuysshe (Le Forum Bruxelles contre les inégalités), Jean Claude Vitoux (Federatie van Brusselse OCMW's), Céline Nieuwenhuys (Federatie van de Bicommunautaire Maatschappelijke Diensten), Mehdi Kassou (Burgerplatform BXLRefugies), Sébastien Roy (New Samusocial), Cécile Vanden Bossche (Brussels Platform Geestelijke Gezondheid), Daan Vinck (Recht op een Dak), Jean Peeters (Front SDF), Barbara Frere (Syndicat des Immenses), Eric Husson (Project Lama), Stephane Leclercq (Fedito).

Visie - missies - waarden: van theorie tot praktijk

De opdrachten van Bruss’help worden bepaald door de Ordonnantie van 18 juni 2018 betreffende de noodhulp aan en de inschakeling van daklozen: de noodhulp- en inschakelingsvoorzieningen coördineren, de doorverwijzing van de begunstigden organiseren, en studies en analyses uitvoeren rond de thuislozenproblematiek in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

In 2022 hebben we de specifieke kenmerken van onze rol duidelijk gemaakt voor onze partners en binnen ons team: een algemene onpartijdige visie geven, de mechanismen voorkomen die tot thuisloosheid leiden, de werkwijzen van de verschillende actoren op elkaar afstemmen om zo efficiënt mogelijk hulp te kunnen bieden. Om deze opdrachten te volbrengen, doen we een beroep op verschillende organen: de organieke comités en themacoördinaties (hoofdstuk 2). Elk orgaan gaat in overleg met alle stakeholders (thuislozen en hun vertegenwoordigers, actoren uit de medisch-sociale sector, onderzoekers, overheidsinstellingen, lokale, regionale en federale overheden).

Onze waarden

- Openbare dienstverlening: de waarden van universaliteit, gelijke behandeling, continuïteit en aanpassing zijn verbonden aan de resultaatsverbintenis. Door onze werking verlenen wij hulp en advies, en kennen wij op transparante wijze de beschikbare middelen toe om een einde te maken aan dakloosheid, met respect voor zowel de begunstigden als de pedagogische projecten van hulp- en zorgverleners.

- Evenredig universalisme: onze acties moeten universeel zijn, maar met een omvang en intensiteit die in verhouding staan tot de graad van sociale achterstelling. Dat noemen we evenredig universalisme. Er zal een grotere inspanning moeten worden geleverd voor degenen die vanuit sociaal en economisch oogpunt meer benadeeld zijn, maar door ons alleen te concentreren op de meest kansarmen, zal de gezondheidsgradiënt niet dalen en wordt slechts een deel van het probleem aangepakt. Wij werken naar verhouding evenzeer in op de context als op de doelgroep.

- Effectiviteit van recht en sociale verbondenheid vormen de twee hoekstenen van de menselijke waardigheid. De mens kan niet door anderen worden genegeerd en evenmin door anderen worden behandeld als een middel om hun doel te bereiken. Wij bestrijden nontake-up van rechten in al zijn vormen, ook wanneer instellingen zich daardoor deels aan hun verantwoordelijkheid kunnen onttrekken. Uitsluiting wordt opgelost door het smeden van interindividuele, collectieve en institutionele banden.

- Participatie van de begunstigden: wij steunen de participatie van de hoofdbetrokkenen bij de opbouw en uitwerking van het overheidsbeleid. Dit is een hefboom van empowerment voor elke stakeholder. Deze participatie is fundamenteel voor de menselijke waardigheid.

De actualiteit van 2022 heeft uiteraard een invloed gehad op de verwezenlijking van onze missies. Op het eerste zicht lijkt het alsof we opnieuw moesten terugvallen op het crisisbeheer van tijdens de pandemie en moesten focussen op specifieke problemen, maar daardoor misschien structurele oplossingen over het hoofd zagen. Maar dat klopt niet. Door de situatie en de werkkrachten die we in 2022 konden inzetten, besloten we te vertrekken vanaf de vragen die tijdens crises opdoken om praktijken en processen te ontwikkelen die beantwoorden aan de behoeften op korte, middellange en lange termijn. Hierbij constateerden we de volgende zaken:

#1 Crises stimuleren innovatie

De Oekraïnecrisis illustreert hoe er uit crisissituaties innovatieve ideeën en nieuwe denkpistes ontstonden voor noodhulp en inschakeling in 2022. In februari-maart 2022 paste ons team zich meteen aan om de crisis aan te pakken in samenwerking met Safe.Brussel: er werd een onthaal- en doorverwijzingsloket opgericht in het station van Brussel-Zuid. Het doel? Voorkomen dat vluchtelingen bij aankomst op straat terechtkwamen. Toen de hoogste nood voorbij was, kregen we de kans om een gestructureerde aanpak te ontwikkelen voor de gewestelijke coördinatie. Door de toevloed van oorlogsvluchtelingen uit Oekraïne kon de Brusselse integratiedienst de aanvragen niet bijhouden. Omdat mensen die tijdelijke bescherming krijgen, dezelfde rechten als de algemene bevolking hebben, moest er geen uitzonderlijke regeling worden voorzien (geen dubbele standaard), maar moest de toegang tot de Brusselse voorzieningen worden versterkt. In de loop van 2022 probeerden we vluchtelingen dus onderdak te geven en te begeleiden naar en vanuit opvangplaatsen. Bruss’help speelde in op specifieke behoeften en zag de inrichting van collectieve opvangplaatsen met begeleiding als een manier om de opvangcapaciteit op middellange en lange termijn uit te breiden voor alle meest kwetsbare personen.

Zij werkten in 2022 mee aan dit dossier:

Margaux Lebrun, Federico Ubaldi, Eléonore de le Court

#2 Het beschikbare aanbod is te beperkt

Een tweede opvallend feit was dat het moeilijker is om de basis te leggen voor een meerjarenplan dan voor een seizoensplan. In 2022 wilde de regering af van het zogenaamde “thermometerbeleid”. Het doel was om zoveel mogelijk te vermijden dat er in de winter noodopvangcentra worden geopend die in de lente weer worden gesloten. Omdat de stad in 2021-2022 verschillende opvangcentra telde die speciaal waren opgericht tijdens de eerste lockdown (maart 2020), wilde Bruss’help overgaan van een conjuncturele aanpak naar een jaarplan. Het doel? Een beter overzicht krijgen van het aantal beschikbare plaatsen om afhankelijk van de behoeften van de regio en de doelgroepen voldoende opvangplaatsen te voorzien, in te plannen, te anticiperen en te transformeren. 2022 bleef een overgangsjaar. Door de opening van nieuwe opvangcentra (en doordat de overheid besloot om bepaalde hotelprojecten niet te verlengen) gingen er heel wat centra dicht en moesten alle actoren hard werken om die verloren plaatsen te vervangen, of te “herlokaliseren”, en de opgevangen personen te begeleiden. Omdat die herlokalisatie plaatsvond in een periode waarin het aantal plaatsen daalde, kwamen veel mensen terecht in permanente verblijven, waardoor er weer minder noodopvangplaatsen beschikbaar waren. Ook in onze jaarplannen (of meerjarenplannen) zal de vraag rond de opvangcapaciteit centraal staan. De realisatie staat gepland voor 2023. We willen de beslissingen van onze partners op een positieve manier verwezenlijken, namelijk vermijden dat mensen zonder begeleiding buiten worden gezet en duurzame inschakelingstrajecten opstarten voor rechthebbenden.

Zij werkten in 2022 mee aan dit dossier:

Eléonore de le Court, Sarah Van Gaens, François Bertrand

#3 Mensen beroofd van hun rechten moeten toegang krijgen tot hulp en voorzieningen

Hoewel de meerderheid van de mensen die op straat wonen, nog steeds mannen zijn, merkten onze partners op dat ook steeds meer gezinnen en vrouwen met kinderen in de kou blijven staan. Hieronder vallen vrouwen die het slachtoffer zijn van huiselijk geweld (met en zonder verblijfsvergunning), vaak met kinderen, die een beroep doen op onze diensten om opvang te krijgen. Om een overzicht te krijgen van deze profielen, heeft Bruss’help besloten om als prioriteit een telmethode te ontwikkelen die meer informatie registreert. Dat is nodig om rekening te houden met de verschillende leefsituaties. Naast de Oekraïnecrisis vond in 2022 ook een federale beschermingscrisis plaats omdat er steeds meer asielaanvragen binnenkwamen in de gewestelijke centra van Fedasil. Er kwamen meer mensen op straat en in kraakpanden terecht dan ooit tevoren. Tal van nieuwkomers konden zich niet beroepen op hun rechten, omdat ze moesten wachten tot ze hun aanvraag konden indienen en toegang kregen tot opvang zoals beschreven in de opvangwet.

Het is belangrijk om de administratieve situaties van deze personen te kennen. Op basis van een steekproefsgewijze schatting in het laatste kwartaal van 2022 bleek dat bijna 70% van de personen die in noodopvangcentra verbleven, aan het wachten was of geen verblijfsvergunning had: dit zijn thuislozen die al dan niet wettig in het land verblijven, sans-papiers, NBMV’s, asielzoekers, transmigranten, vrouwelijke slachtoffers van geweld, jongeren in situaties van gezinsbreuk, chronische thuislozen... voor wie specifieke begeleidingstrajecten moeten worden opgesteld. Om oplossingen en begeleiding aan te bieden, moeten we de situaties van deze “personen zonder rechten” beter begrijpen. Daarom heeft ons team in 2022 aan verschillende projecten gewerkt: Rights First, een nieuwe telmethode en structurele oplossingen om mensen zonder verblijfsvergunning alternatieven te geven voor noodopvangcentra (tijdelijke opvang).

Zij werkten in 2022 mee aan dit dossier:

Constance de Combrugghe, Louise Paquot, François Bertrand

Onze meerwaarde

Bruss'help kent de individuele, institutionele en maatschappelijke mechanismen die tot dakloosheid leiden. Het geeft een onpartijdige metavisie.

- Bruss'help oefent invloed uit op deze mechanismen om dakloosheid te voorkomen, tracht de impact ervan te verzachten en dakloosheid te doen verdwijnen.

- Bruss'help verbindt de werkwijzen van de actoren om de hulp zo efficiënt mogelijk te maken. Het tracht complementariteit te bewerkstelligen, van het verstrekken van noodhulp tot inschakeling

- Bruss'help vervult een coördinerende rol waarmee het de impact van de actoren in de strijd tegen dakloosheid verbetert. De organisatie reikt de hulpmiddelen aan waarmee personen worden doorverwezen naar gepaste steunmaatregelen en instellingen.

De organieke comités in actie

Comités die staan beschreven in de ordonnantie: het Coördinatiecomité en het Comité voor Noodhulp en Inschakeling zijn sinds januari 2022 startklaar. Deze overlegorganen zullen na één jaar geëvalueerd worden (in het tweede kwartaal van 2023), maar we kunnen nu al zeggen dat dit comité veel meer opdrachten heeft gekregen, en dat het in het laatste kwartaal van 2022 een jaarlijkse samenwerking (2023) heeft opgezet met alle stakeholders om een gewestelijke strategie uit te werken (het masterplan). Wat dat precies inhoudt? Een roadmap met acties en maatregelen die moeten worden genomen om thuisloosheid te voorkomen en op te lossen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

In 2022 is het plenaire coördinatiecomité één keer samengekomen (in september 2022), met alle openbare en privéactoren die mee strijden tegen dakloosheid, met als hoofddoel het opstellen van dit gewestelijke plan. Dat is waar het in dit comité allemaal om draait. Het beperkte comité is dan weer 5 keer samengekomen in 2022 (5 halve dagen).

Het proces dat in 2022 door het beperkte comité werd gelanceerd (laatste kwartaal van 2022)

In lijn met de beslissingen van de algemene vergadering van 2020 was het doel ervoor zorgen dat het masterplan gestalte zou krijgen in 2023. De thuisloosheidsproblemen blijven maar aanhouden, en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kan niet verder zonder deze open wonde aan te pakken. De status quo is in de huidige sociaal-economische context niet houdbaar, want als we zo verder doen, zullen we mensen in gevaar brengen en personen en gezinnen in mensonwaardige omstandigheden laten leven.

In het laatste kwartaal heeft een “speciale cluster” van consulenten een werkmethode ontwikkeld en werkgroepen opgestart. Deze interne groep zal vanaf het eerste kwartaal van 2023 bestaan uit vier leden en worden bijgestaan door Eva Salman om de schakels binnen dit adviesorgaan te versterken. Bij het proces worden de publieke stakeholders en partnerverenigingen betrokken. Hoe? Tijdens drie “evenementen” in 2023 zullen de strategieën, middelen en actoren worden bepaald voor een algemeen en collectief operationeel plan om het aantal daklozen te verminderen. Het masterplan bevat een operationele strategie. Tegen eind 2023 zal een document worden opgesteld met acties die elk departement en elke instelling moet ondernemen om thuisloosheid te voorkomen en op te lossen.

De interne cluster bestond in 2022 uit:

Constance de Combrugghe, Margaux Lebrun, Louise Paquot, Eva Salman, François Bertrand … + Sarah Van Gaens vanaf 2023

******

Het Comité voor Noodhulp en Inschakeling komt driemaandelijks bijeen en is een adviesorgaan dat voorstellen over belangrijke thema's voorlegt aan de Raad van Bestuur van Bruss'help. Het hield vier gewone bijeenkomsten (4 halve dagen) en twee bijzondere bijeenkomsten: één om verslag uit te brengen over de acties die Bruss’help ondernam om Oekraïense vluchtelingen op te vangen (februari 2022) en één om het noodopvangaanbod op jaarbasis te berekenen (oktober 2022).

Publicaties van het Comité voor Noodhulp en Inschakeling (2de tot 4de kwartaal van 2022):

Er werden drie mededelingen gepubliceerd in 2022: twee door het CNI en één door het consortium Housing Plan:

Zij werkten in 2022 mee aan deze projecten:

Federico Ubaldi, Pauline Tombus, Ellyn Lheureux en François Bertrand

In 2022 hadden deze comités als doel advies uit te brengen over de dispatching, het noodaanbod van dat jaar, het straatwerk en aansluitend over het herhuisvestingsplan (dat werd uitgewerkt in het consortium: zie hoofdstuk 2). In 2023 zullen ze naast de opvolging van de voornoemde dossiers ook werk maken van de reorganisatie van het sociale noodnummer.

Samenstelling van de comités:

Het beperkte Coördinatiecomité is samengesteld uit vertegenwoordigers van de Raad van Bestuur van Bruss'help, de diensten van het Verenigd College van de GGC, het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn, de Comités voor Noodhulp en Inschakeling, de daklozen, de federaties AMA en BICO en de Federatie van OCMW's. Het Comité voor Noodhulp en Inschakeling is samengesteld uit vertegenwoordigers van de Raad van Bestuur van Bruss'help, de federaties AMA en BICO en de Federatie van OCMW's, de daklozen en BRULOCALIS. Indien nodig en afhankelijk van de behandelde kwesties kunnen externe experts worden uitgenodigd op een specifiek overleg.

Overleg omvat rapportering aan de Comités:

Om onze acties uit te dragen en voort te zetten in 2021

"Eén team, veel vakgebieden”